Bazılarına göre olmasa da olur, bazılarına göre gelecekteki kurtuluşumuzun tek yolu: yapay zekâ. Yapay zekânın 1950’de başlayan macerasından yola çıkarak ona ihtiyacımız olup olmadığını keşfedelim mi?
Öncelikle yapay zekânın ne olduğuna bakalım: Doğadaki canlıların ve bu canlılar arasında en üstün canlı olan insanın davranışlarından yola çıkarak bu şekilde davranabilecek olan sistemlerin modellenmesi çalışmalarına YAPAY ZEKÂ deniliyor. Bir başka deyişle; yapay zekâ fikri aşağıdakilerden yola çıkılarak ortaya atılmıştır.
Geçmişten Günümüze Yapay Zeka
Alan Turing 1950’de “Computing Machinery and Intelligence” isimli bir makale yayınlıyor ve yapay zekânın macerası başlıyor. Turing, bu makalede de ilk defa düşünen makineler yaratma olasılığından söz ediyor ve bu bir dönüm noktası. 2020’de bile düşünen makine fikri hâlâ birçoğumuza göre imkansız.
Aslında Turing’in çalışmaları 1943’te başlıyor ve insan gibi düşünebilen makineler yapılıp yapılamayacağını araştırıyor. Kafasındaki sorular bilgisayar çalışmalarına da önce oluyor. 2. Dünya Savaşı zamanlarında Almanların kripto mesajlar hazırlayabilmek için Enigma Makinesi’nin şifrelerini çözümleyebilmek için İngiltere’nin gerçekleştirdiği çalışmalar yapay zekâ çalışmalarına yol gösteriyor. Turing de yapay zekâ çalışmalarına kripto çözücü olarak başlıyor aslında.
Aynı yıl (1950) düşünen makineler konusu birçok sanatçıyı da etkiliyor ve Isaac Asimov “Ben, Robot” isimli bir bilimkurgu romanı çıkarıyor. Zamanla insanların dikkati iyice yapay zekâya çekiliyor. Yapay zekâ ve oyun konusu önemli bir alan olarak karşımıza çıkıyor. 1951 yılında Manchester Üniversitesi’ne ait Ferranti Mark 1 makinesi Christopher Strachey tarafından bir dama programı yazmak için kullanılıyor. DietrichPrinz ise bir satranç programı yazıyor.
Peki, isim nereden geliyor?
1955’te John Mccarthy yapay zekâ kavramına ismini veren kişi oluyor ve 1956’da Dartmouth Konferansı’nda ilan ediliyor. 1956’da Marvin Minsky, John Mccarthy, Claude Shannon ve Nathan Rochester tarafından düzenlenen konferansla yapay zeka terimi ortaya çıkmıştır.
Üzerinden daha 10 yıl geçmeden 1962’de ilk endüstriyel robot şirketi olan “Unimation” kuruluyor. Sanat dünyası robotları düşman gibi göstermeyi tercih ediyor ve 1951 yılında Arthur C. Clarke 2001 yılında geçen bilimkurgu romanını yayımlıyor. “2001: Bir Uzay Destanı” isimli romanda “Hal 9000” isimli bir akıllı makineye yer verilmiş ve bu makine ana düşman karakter olarak insanlara sunuluyor.
Bu hain düşman tabii ki dizilerde de kendine başrol buluyor. 1978 yılında “Savaş Yıldızı Galactica” bilim kurgu dizisinde savaşçı robotlar olan “Cylonlar” dünyaya tanıtılıyor. 1980 yılında Amerikan Yapay Zeka Derneği’nin (AAAI) ilk ulusal konferansını Stanford’da gerçekleşiyor. Tüm bunlar olurken sinema da yerinde durmuyor elbette ve 1984 yılında ilk “Terminatör” filmi çekiliyor. Bilin bakalım konu ne? Yakın gelecekte dünyaya katil robotların ele geçirmesi ve bu hareketi yöneten Skynet isimli bir yapay zekâ insanlara sunuluyor. 1987’de olaylar televizyona taşınıyor ve biraz karışıyor. Televizyon serisi olan “Uzay Yolu: Yeni Nesil” kendinin farkında olan bir android olan Yüzbaşı Data’yı dünyaya tanıtıyor.
1997’de IBM tarafından geliştirilen Deep Blue yapay zekası, Garry Kasparov ile bir satranç yarışmasına giriyor ve yarışı kazanıyor.
2001’de Steven Spielberg, “AI: Artificial Intelligence” filmi ile robot bir çocuğu başrol oynatarak robotların insan hayatına girişini
konu alıyor. Duygusal bir robotla karşılaşıyor sinemaseverler. 2011’de Apple ilk kişisel asistan yapay zeka olan Siri’yi dünyaya tanıtıyor ve artık kişisel birer asistanımız oluyor. Ne süper değil mi? 2011’de IBM tarafından geliştirilen Watson bilgisayarı, televizyon yarışması olan Jeopardy’e katılıyor ve yarışma şampiyonları olan Rutter ve Jennigns’i yeniyor. Robotlar hep kötü değil. Bazılarına aşık olunur. 2013 yılında “Her” isimli filmde, kalbi kırık olan Theodore’un bir yazılıma aşık oluşu anlatılıyor ve konu bambaşka yerlere gidiyor.
2014 yılında yayınlanan “Ex Machina” filminde, Turing Testi konu alınıyor ve yapay zeka yapay zeka alanındaki tartışmalar seyirciye aktarılıyor. Ancak yine de ana karakter olan robotun bir düşman gibi tasvir edildiği de görülüyor.
Ve dünya Alexa ile tanışıyor. 2014 yılında Amazon sanal asistan Alexa’yı dünyaya tanıtıyor. 2015 yılında Porto Riko’da Future of Life Instıtute, ilk konferansı olan “Yapay Zeka Güvenliği Konferansı” gerçekleştiriliyor.
Yapay zekâ hep ŞAMPİYON! 2016 yılında Google Deepmind tarafından geliştirilen Alphago yapay zekası, Lee Sedol ile go maçı karşılaşması gerçekleşiyor ve maçı 4-1 kazanıyor elbette. 2016 yılında Microsoft, Twitter’da TAY isimli chatbotuna hesap açıyor ve insanlar tarafından yanlış eğitilen robot 24 saat içinde kapatılmak zorunda kalıyor. Bugünse artık Apple tarafından geliştirilen Siri, Google tarafından geliştirilen Now ve Microsoft tarafından geliştirilen Cortana gibi kişisel asistan yapay zekalar insan yaşamının artık birer parçası.
Yapay zeka iyidir! Birçok kişi gelişmelerden şikayetçi olsa da yapay zekâ teknolojilerinin faydaları da oldukça fazla:
Dünya üzerinde hangi bölgelerin hangi yoksulluk seviyesinde olduğunu belirleyerek bu bölgelere gerekli yardımların gönderilmesini sağlayan yapay zekâlar var mesela. Tabii, bazılarının kendi arasında konuştuğunu da aklımızdan çıkarmayalım.
Yapay zekâya ihtiyacımız var mı sizce?
Bu sorunun cevabı EVET. Çünkü dünya gün geçtikçe yaşlanıyor. 2020 yılında insanlık tarihinde ilk defa 65 yaş üstü nüfus, 5 yaşından küçük çocukların nüfusunu geçecektir. 2100 yılında dünya çok daha yaşlı olacak. İnsanlığın var olabilmesi için gerekli iş gücünü sağlayabilmek için 65 yaş üstündeki insanların minimum %25’inin çalışmaya devam etmesi gerekecektir.
Yapay zeka teknolojisi belki de insanların yerini alarak yaşlanan dünyanın ihtiyaçlarına cevap verebilecek bir fırsattır.
Örneğin, dünyada üretilen bilginin artış hızı son yıllarda yükselmektedir. Öyle ki dünya üzerinde var olan üretilmiş bilgilerin %90’ı son 3 yılda üretilmiştir.
Ancak elbette bu durum bir takım meslekleri de riske atmaktadır. ABD’de çalışanların %47’si, İngiltere’dekilerin ise %35’inin meslekleri
otomasyon yüzünden tehlikededir. Gelişmekte olan ülkelerde risk daha yüksektir. İstihdamın 3’te 2’si tehdit altındadır.
Elon Musk yapay zekâlardan korkmamız gerektiğini söylese de Jack Ma bu konuda çok rahat. Çünkü ona göre yapay zekâ zekidir, akıllı değil. Asla bir insan gibi akıllı da olamayacaktır.
Öncelikle yapay zekânın ne olduğuna bakalım: Doğadaki canlıların ve bu canlılar arasında en üstün canlı olan insanın davranışlarından yola çıkarak bu şekilde davranabilecek olan sistemlerin modellenmesi çalışmalarına YAPAY ZEKÂ deniliyor. Bir başka deyişle; yapay zekâ fikri aşağıdakilerden yola çıkılarak ortaya atılmıştır.
- problemleri çözme yeteneği
- mantıklı hareket
- insan ve diğer canlılar gibi davranabilme
Geçmişten Günümüze Yapay Zeka
Alan Turing 1950’de “Computing Machinery and Intelligence” isimli bir makale yayınlıyor ve yapay zekânın macerası başlıyor. Turing, bu makalede de ilk defa düşünen makineler yaratma olasılığından söz ediyor ve bu bir dönüm noktası. 2020’de bile düşünen makine fikri hâlâ birçoğumuza göre imkansız.
Aslında Turing’in çalışmaları 1943’te başlıyor ve insan gibi düşünebilen makineler yapılıp yapılamayacağını araştırıyor. Kafasındaki sorular bilgisayar çalışmalarına da önce oluyor. 2. Dünya Savaşı zamanlarında Almanların kripto mesajlar hazırlayabilmek için Enigma Makinesi’nin şifrelerini çözümleyebilmek için İngiltere’nin gerçekleştirdiği çalışmalar yapay zekâ çalışmalarına yol gösteriyor. Turing de yapay zekâ çalışmalarına kripto çözücü olarak başlıyor aslında.
Aynı yıl (1950) düşünen makineler konusu birçok sanatçıyı da etkiliyor ve Isaac Asimov “Ben, Robot” isimli bir bilimkurgu romanı çıkarıyor. Zamanla insanların dikkati iyice yapay zekâya çekiliyor. Yapay zekâ ve oyun konusu önemli bir alan olarak karşımıza çıkıyor. 1951 yılında Manchester Üniversitesi’ne ait Ferranti Mark 1 makinesi Christopher Strachey tarafından bir dama programı yazmak için kullanılıyor. DietrichPrinz ise bir satranç programı yazıyor.
Peki, isim nereden geliyor?
1955’te John Mccarthy yapay zekâ kavramına ismini veren kişi oluyor ve 1956’da Dartmouth Konferansı’nda ilan ediliyor. 1956’da Marvin Minsky, John Mccarthy, Claude Shannon ve Nathan Rochester tarafından düzenlenen konferansla yapay zeka terimi ortaya çıkmıştır.
Üzerinden daha 10 yıl geçmeden 1962’de ilk endüstriyel robot şirketi olan “Unimation” kuruluyor. Sanat dünyası robotları düşman gibi göstermeyi tercih ediyor ve 1951 yılında Arthur C. Clarke 2001 yılında geçen bilimkurgu romanını yayımlıyor. “2001: Bir Uzay Destanı” isimli romanda “Hal 9000” isimli bir akıllı makineye yer verilmiş ve bu makine ana düşman karakter olarak insanlara sunuluyor.
Bu hain düşman tabii ki dizilerde de kendine başrol buluyor. 1978 yılında “Savaş Yıldızı Galactica” bilim kurgu dizisinde savaşçı robotlar olan “Cylonlar” dünyaya tanıtılıyor. 1980 yılında Amerikan Yapay Zeka Derneği’nin (AAAI) ilk ulusal konferansını Stanford’da gerçekleşiyor. Tüm bunlar olurken sinema da yerinde durmuyor elbette ve 1984 yılında ilk “Terminatör” filmi çekiliyor. Bilin bakalım konu ne? Yakın gelecekte dünyaya katil robotların ele geçirmesi ve bu hareketi yöneten Skynet isimli bir yapay zekâ insanlara sunuluyor. 1987’de olaylar televizyona taşınıyor ve biraz karışıyor. Televizyon serisi olan “Uzay Yolu: Yeni Nesil” kendinin farkında olan bir android olan Yüzbaşı Data’yı dünyaya tanıtıyor.
1997’de IBM tarafından geliştirilen Deep Blue yapay zekası, Garry Kasparov ile bir satranç yarışmasına giriyor ve yarışı kazanıyor.
2001’de Steven Spielberg, “AI: Artificial Intelligence” filmi ile robot bir çocuğu başrol oynatarak robotların insan hayatına girişini
konu alıyor. Duygusal bir robotla karşılaşıyor sinemaseverler. 2011’de Apple ilk kişisel asistan yapay zeka olan Siri’yi dünyaya tanıtıyor ve artık kişisel birer asistanımız oluyor. Ne süper değil mi? 2011’de IBM tarafından geliştirilen Watson bilgisayarı, televizyon yarışması olan Jeopardy’e katılıyor ve yarışma şampiyonları olan Rutter ve Jennigns’i yeniyor. Robotlar hep kötü değil. Bazılarına aşık olunur. 2013 yılında “Her” isimli filmde, kalbi kırık olan Theodore’un bir yazılıma aşık oluşu anlatılıyor ve konu bambaşka yerlere gidiyor.
2014 yılında yayınlanan “Ex Machina” filminde, Turing Testi konu alınıyor ve yapay zeka yapay zeka alanındaki tartışmalar seyirciye aktarılıyor. Ancak yine de ana karakter olan robotun bir düşman gibi tasvir edildiği de görülüyor.
Ve dünya Alexa ile tanışıyor. 2014 yılında Amazon sanal asistan Alexa’yı dünyaya tanıtıyor. 2015 yılında Porto Riko’da Future of Life Instıtute, ilk konferansı olan “Yapay Zeka Güvenliği Konferansı” gerçekleştiriliyor.
Yapay zekâ hep ŞAMPİYON! 2016 yılında Google Deepmind tarafından geliştirilen Alphago yapay zekası, Lee Sedol ile go maçı karşılaşması gerçekleşiyor ve maçı 4-1 kazanıyor elbette. 2016 yılında Microsoft, Twitter’da TAY isimli chatbotuna hesap açıyor ve insanlar tarafından yanlış eğitilen robot 24 saat içinde kapatılmak zorunda kalıyor. Bugünse artık Apple tarafından geliştirilen Siri, Google tarafından geliştirilen Now ve Microsoft tarafından geliştirilen Cortana gibi kişisel asistan yapay zekalar insan yaşamının artık birer parçası.
Yapay zeka iyidir! Birçok kişi gelişmelerden şikayetçi olsa da yapay zekâ teknolojilerinin faydaları da oldukça fazla:
Dünya üzerinde hangi bölgelerin hangi yoksulluk seviyesinde olduğunu belirleyerek bu bölgelere gerekli yardımların gönderilmesini sağlayan yapay zekâlar var mesela. Tabii, bazılarının kendi arasında konuştuğunu da aklımızdan çıkarmayalım.
Yapay zekâya ihtiyacımız var mı sizce?
Bu sorunun cevabı EVET. Çünkü dünya gün geçtikçe yaşlanıyor. 2020 yılında insanlık tarihinde ilk defa 65 yaş üstü nüfus, 5 yaşından küçük çocukların nüfusunu geçecektir. 2100 yılında dünya çok daha yaşlı olacak. İnsanlığın var olabilmesi için gerekli iş gücünü sağlayabilmek için 65 yaş üstündeki insanların minimum %25’inin çalışmaya devam etmesi gerekecektir.
Yapay zeka teknolojisi belki de insanların yerini alarak yaşlanan dünyanın ihtiyaçlarına cevap verebilecek bir fırsattır.
Örneğin, dünyada üretilen bilginin artış hızı son yıllarda yükselmektedir. Öyle ki dünya üzerinde var olan üretilmiş bilgilerin %90’ı son 3 yılda üretilmiştir.
Ancak elbette bu durum bir takım meslekleri de riske atmaktadır. ABD’de çalışanların %47’si, İngiltere’dekilerin ise %35’inin meslekleri
otomasyon yüzünden tehlikededir. Gelişmekte olan ülkelerde risk daha yüksektir. İstihdamın 3’te 2’si tehdit altındadır.
Elon Musk yapay zekâlardan korkmamız gerektiğini söylese de Jack Ma bu konuda çok rahat. Çünkü ona göre yapay zekâ zekidir, akıllı değil. Asla bir insan gibi akıllı da olamayacaktır.
